Birleşik Sıfatlar: İngilizce öğrenen pek çok kişi, dil bilgisi kurallarını öğrenmeye başladığında sıfatları tanımakta zorlanmaz; ancak sıfatların birleşerek oluşturduğu birleşik sıfatlar (compound adjectives) konusu çoğu zaman gözden kaçar. Oysa bu yapı, İngilizce’yi daha doğal, akıcı ve etkili bir şekilde kullanmak isteyen herkesin mutlaka öğrenmesi gereken bir konudur.
“Ten-minute break”, “well-known actor”, “high-quality product” gibi ifadeler günlük İngilizce’nin olmazsa olmazlarındandır. Bu tür yapılar hem konuşma dilinde hem de yazılı metinlerde sıkça karşımıza çıkar. Ancak doğru kullanımı öğrenmeden, bu ifadeleri anlamak veya doğru şekilde kurmak zor olabilir.
Bu makalede, İngilizcede birleşik sıfatların ne olduğunu, nasıl oluşturulduklarını, hangi kurallara göre yazıldıklarını ve günlük hayatta nasıl kullanıldıklarını adım adım öğreneceksiniz. Konu sonunda, kendi cümlelerinizde birleşik sıfatları rahatlıkla ve doğru şekilde kullanabilir hâle geleceksiniz.
1. Birleşik Sıfatlar Nedir?
Birleşik sıfatlar (Compound Adjectives), iki veya daha fazla kelimenin birleşerek bir ismi nitelendiren tek bir sıfat gibi kullanıldığı ifadelerdir. Bu sıfatlar çoğunlukla tire (“-”) ile birbirine bağlanır ve bir varlığın niteliğini daha ayrıntılı ve etkili biçimde tanımlar.
■ Tanımı ve Temel Yapısı
Birleşik sıfatlar, şu şekilde oluşur:
[Kelime 1] + [Kelime 2] → [Birleşik Sıfat]
Örneğin:
- well-known (iyi bilinen)
- part-time (yarı zamanlı)
- high-quality (yüksek kaliteli)
Bu sıfatlar genellikle bir ismin önünde yer alır:
- She is a well-known artist.
- He has a high-quality camera.
■ Neden Kullanılır?
Birleşik sıfatlar, daha kısa ve etkili şekilde detay vermemizi sağlar. Uzun açıklamalar yerine birleşik yapılar tercih edilir:
- “A job that is part time” demek yerine → “a part-time job”
- “A house that is made of wood” yerine → “a wooden house” gibi
Bu kullanım dili daha akıcı ve doğal hale getirir.
■ Tekil Sıfatlarla Farkı
Tekil sıfatlar genelde tek bir kelimeden oluşur:
- happy, big, cheap, dangerous
Birleşik sıfatlar ise çok kelimelidir ve daha özelleşmiş anlamlar taşır:
- open-minded (açık fikirli)
- high-speed (yüksek hızlı)
- three-day (üç günlük)
2. Birleşik Sıfat Türleri
İngilizce’de birleşik sıfatlar farklı kelime türlerinin birleşimiyle oluşabilir. Bu birleşimler çoğunlukla tire (“-”) ile bağlanır ve her biri özel bir anlam kazandırır. Aşağıda en yaygın birleşik sıfat türleri örneklerle açıklanmıştır:
■ 1. Sıfat + İsim
Bu türde bir sıfat ve bir isim bir araya gelerek birlikte sıfat işlevi görür.
- cold-hearted → soğuk kalpli
- old-fashioned → eski moda
- short-tempered → çabuk sinirlenen
Örnek:
- He is a cold-hearted man.
- She wore an old-fashioned dress.
■ 2. Zarf + Fiilin 3. Hali (Past Participle)
Bu yapı, bir zarfın ardından geçmiş zaman fiilinin gelmesiyle oluşur.
- well-known → iyi bilinen
- highly-respected → çok saygı duyulan
- badly-damaged → ağır hasarlı
Örnek:
- A well-known scientist visited the school.
- The car was badly-damaged after the accident.
■ 3. Sayı + İsim
Sayı ve isim bir araya gelerek nesnenin miktarını, süresini ya da ölçüsünü belirtir. Bu tür yapılar daima tire ile yazılır ve isim tekil olur!
- two-hour → iki saatlik
- five-minute → beş dakikalık
- three-day → üç günlük
Örnek:
- We took a three-day trip.
- It’s a five-minute walk from here.
■ 4. İsim + Fiilin 3. Hali / Fiilin -ing Hali
Bu türde bir isimle bir fiilin üçüncü ya da -ing hali kullanılır.
- sun-dried → güneşte kurutulmuş
- mouth-watering → ağız sulandıran
- heart-breaking → yürek burkan
Örnek:
- I love sun-dried tomatoes.
- It was a heart-breaking story.
■ 5. Zarf + Sıfat
Zarf, sıfatı nitelendirerek daha güçlü bir ifade oluşturur.
- deeply-rooted → köklü
- highly-intelligent → son derece zeki
- fully-equipped → tam donanımlı
Örnek:
- It’s a fully-equipped kitchen.
- She is a highly-intelligent student.
3. Tire Kullanım Kuralları (Hyphenation Rules in Compound Adjectives)
Birleşik sıfatlarda tire (-) kullanımı, hem anlamın açık olması hem de gramatik doğruluk açısından oldukça önemlidir. Yanlış kullanıldığında cümlenin anlamı karışabilir ya da dil bilgisel bir hata oluşur.
■ 1. Birleşik sıfat isimden önce geldiğinde tire kullanılır
Birleşik sıfat doğrudan bir ismi niteliyorsa, kelimeler tire ile bağlanmalıdır.
Doğru:
- It’s a well-known brand.
- She has a part-time job.
- We stayed in a five-star hotel.
Yanlış (tire yok):
- It’s a well known brand. ✘
- She has a part time job. ✘
■ 2. Birleşik sıfat isimden sonra geldiğinde genelde tire kullanılmaz
Eğer sıfat, yüklemle birlikte kullanılıyor ve isimden sonra geliyorsa, tire genellikle gerekli değildir.
Örnek:
- This brand is well known.
- His job is part time.
- The hotel we stayed in was five star.
Burada birleşik yapı hâlâ var ama ismin önünde yer almadığı için tire kullanılmaz.
■ 3. Sayı + İsim yapılarına dikkat!
Bu tür yapılarda isim her zaman tekil olur ve tire zorunludur.
Doğru:
- a three-day trip
- a ten-minute break
- a five-year plan
Yanlış:
- a three days trip ✘
- a ten-minutes break ✘
■ 4. Açıklamayı netleştirmek için tire kullanılır
Bazı durumlarda tire, kelimelerin hangi gruplar hâlinde birlikte çalıştığını açıkça belirtmek için kullanılır.
Örnek:
- A man-eating shark → insan yiyen köpek balığı
- A man eating shark → bir adam köpek balığı yiyor (anlam karışıklığı!)
■ 5. Tire kullanılmayan istisnalar
- Birleşik sıfat sabit bir ifade değilse ya da genel kullanımda tire olmadan kabul görmüşse tire kullanılmayabilir:
- high school student ✅
- real estate agent ✅
- Ayrıca, sıfat zarfla başlamıyorsa ve anlam karışıklığı yoksa tire gereksiz olabilir.
🟨 Özet Kutusu:
| Durum | Tire Gerekli mi? | Örnek |
|---|---|---|
| İsimden önce birleşik sıfat | ✅ | a well-known actor |
| İsimden sonra sıfat | ❌ | The actor is well known |
| Sayı + isim (tekil) | ✅ | a two-hour session |
| Anlam karışıklığı riski varsa | ✅ | a man-eating lion |
4. Günlük Hayattan Örnekler ve Cümlelerde Kullanım
Birleşik sıfatlar (compound adjectives), hem günlük konuşmada hem de iş, akademik ya da resmi yazışmalarda sıkça kullanılır. Bu yapıların anlamını ve bağlamdaki kullanımını iyi öğrenmek, İngilizce ifadenin doğallığını artırır.
■ A. Günlük Konuşmalarda Kullanılan Yaygın Birleşik Sıfatlar
| Birleşik Sıfat | Türkçesi | Örnek Cümle |
|---|---|---|
| well-known | iyi bilinen | He’s a well-known actor. |
| part-time | yarı zamanlı | She works as a part-time teacher. |
| long-term | uzun vadeli | They are in a long-term relationship. |
| full-time | tam zamanlı | I have a full-time job now. |
| high-quality | yüksek kaliteli | We bought a high-quality sofa. |
| old-fashioned | eski moda | He wears old-fashioned clothes. |
■ B. İş İngilizcesinde Kullanılanlar
| Birleşik Sıfat | Türkçesi | Örnek Cümle |
|---|---|---|
| deadline-driven | teslim tarihine odaklı | We need deadline-driven employees. |
| profit-oriented | kâr odaklı | It’s a profit-oriented company. |
| cost-effective | maliyet açısından verimli | This is a cost-effective solution. |
| user-friendly | kullanıcı dostu | The system is user-friendly and easy to use. |
■ C. Akademik veya Resmî Dilde Kullanılanlar
| Birleşik Sıfat | Türkçesi | Örnek Cümle |
|---|---|---|
| state-owned | devlete ait | The project is supported by a state-owned bank. |
| research-based | araştırmaya dayalı | This is a research-based study. |
| data-driven | veriye dayalı | We use a data-driven approach in our analysis. |
■ D. Zaman, Mesafe ve Miktar İfade Edenler
Bu tür birleşik sıfatlar günlük dilde çok yaygındır ve genelde sayı + isim biçimindedir. Unutma: isim tekil olur!
| Birleşik Sıfat | Türkçesi | Örnek Cümle |
|---|---|---|
| ten-minute | on dakikalık | Let’s take a ten-minute break. |
| two-week | iki haftalık | I took a two-week vacation. |
| five-star | beş yıldızlı | We stayed at a five-star hotel. |
■ E. Kullanım İçin İpuçları
- ✅ Birleşik sıfatı ismin önünde kullanacaksan mutlaka tire koy.
- ✅ Anlamı açıklaştırmak için iki kelimeyi birlikte düşün.
- ✅ Sayı + isim yapılarında isim her zaman tekil olur: three-day trip (✘ three-days trip)
İlginizi Çekebilir:
